Gnúinn svörður Kollsvíkur

Kollsvík er nyrst svonefndra Útvíkna, sem eru yst á skaganum milli Patreksfjarðar og Breiðafjarðar, en vestar eru Breiðavík og Látravík, rétt norðan Látrabjargs. Í Útvíkum var áður blómleg byggð, sú vestasta á Íslandi og þar með í Evrópu. Kollsvík snýr í norðvestur og sérkenni hennar er einkar falleg ljós skeljasandsfjara, skrýdd svörtum klettum. Í ljóðinu Örnefni eftir Jón í Vör lýsir hann landslaginu svo: „Kollsvík með gnúinn svörð“. Innar tekur síðan við búsældarlegt undirlendi og ofan þess falleg dalverpi og heiðar. Í Landnámu segir að Örlygur Hrappsson, ásamt Kolli fóstbróður hans yfirgáfu Suðureyjar og héldu til Íslands. Lentu þeir í stormi og hét Örlygur á Patrek biskup til landtöku og náði Örlygshöfn við Patrkeksfjörð. Kollur hét hins vegar á Þór og “kom hann þar sem Kollsvík heitir og braut hann þar skip sitt,” Bjó hann síðan sem landnámsmaður í Kollsvík og upp frá því er talið að þarna hafi verið blómleg byggð og stundaður landbún- aður fram til 2002. Þarna var einnig ein stærsta verstöð á Vestfjörðum, enda örstutt í fengsæl fiskimið, og stundaðar veiðar allt fram til 1930. Við ströndina má víða sjá rústir gamalla vera og hýbýla.

Það er óhætt að mæla með heimsókn í Kollsvík og auðvelt að finna gönguleiðir við allra hæfi. Frá Hænuvík við sunnanverðan Patreksfjörð liggur akvegur í allt að 320 m hæð yfir Hænuvíkurháls og ofan í norðanverða Kollsvík. Þar er bærinn Kollsvík, annað tveggja fornra býla í Víkinni, þar sem leggja má bílum. Síðan er gengið út að ströndinni norðanverðri og sést vel hvernig ljós skeljasandur hefur borist hátt upp í fjallshlíðar með vindum af hafi. Smám saman blasir við tignarlegt fjall, Blakkur, en ysti oddi hans heitir Blakknes og rís 280 metra upp úr sjónum, og er Patreksfjörður handan hans. Þarna er sveigt til suðurs eftir nokkurra km langri strandlengju Kollsvíkur og stefnan tekin á hina fornu bújörðina, Láganúp. Á leiðinni sést í rústir Kollsvíkur- og Láganúpsvera og mannabústaða skammt frá ströndinni, en margar hleðslanna er afar haglega gerðar og mikið fyrir augað. Þarna má jafnframt finna elsta hús landsins til atvinnunota. Fyrir þá sem vilja lengri göngu má halda að Hreggnasa og upp á Hnífa syðst í víkinni, sjávarkletta með graslendi efst. Þaðan má halda í Vatnadal með tveimur snotrum stöðuvötnum og áfram yfir til Breiðuvíkur.